Vorige week stond ik in een beukenbos bij Oosterbeek, camera in de hand, starend naar mijn LCD-scherm. De bladeren gloeiden in perfecte herfstkleuren, maar mijn foto’s zagen grijzig, onderbelicht. Mijn camera mat het licht verkeerd af door al dat felle oranje. De herfst is visueel spectaculair, maar technisch veeleisend. Dit seizoen vraagt om een andere aanpak dan je gewend bent.
Het licht in de herfst is anders
De zon staat laag aan de hemel tussen september en november. Dit zorgt voor langere schaduwen en warmer licht gedurende het grootste deel van de dag. Terwijl je in de zomer alleen tijdens het gouden uur dat zachte licht krijgt, heb je in de herfst uren achter elkaar die karakteristieke warme gloed. De zonnehoek in oktober ligt rond de 30 graden om 12 uur ’s middags, vergeleken met 60 graden in juni. Dit betekent dat het licht door meer atmosfeer reist en daardoor zachter wordt.
Toch brengt dit lage licht uitdagingen met zich mee. De lichtintensiteit daalt met ongeveer 40 procent vergeleken met zomerdagen. Je ISO-waarde gaat omhoog en je sluitertijd omlaag. Ik fotografeer in de herfst zelden onder ISO 400, zelfs midden op de dag. Bij landschappen gebruik ik een statief zodra de sluitertijd onder 1/60 seconde komt. In een bos met dichte bladerdek kan je lichtmeter waarden aangeven die twee stops donkerder zijn dan in open veld.
Wanneer je de camera tevoorschijn haalt
De beste momenten voor herfstfotografie liggen tussen 7:00 en 10:00 uur ’s ochtends en tussen 15:00 en 18:00 uur ’s avonds. Tijdens deze uren staat de zon zo laag dat het licht bijna horizontaal door het landschap valt. Dit creëert dimensie en textuur in je beelden. Mist komt vooral voor in de vroege ochtend, wanneer de temperatuur net boven het vriespunt ligt en de luchtvochtigheid hoog is.
Bewolkte dagen zijn goud waard voor herfstfotografie. De wolken werken als een gigantische softbox en verspreiden het licht gelijkmatig. Kleuren worden verzadigd zonder harde schaduwen. Vorige herfst fotografeerde ik een lariksbos bij bewolkt weer en de gele naalden leken te gloeien tegen de grijze lucht.
Mist en dauw als bondgenoten
Mist voegt diepte toe aan je composities. Objecten in de verte vervagen, wat zorgt voor natuurlijke lagen in je beeld. Ik zoek dan locaties met een verhoging, zodat ik over de mist heen kan fotograferen. Dauwdruppels op spinnenwebben of bladeren vangen het ochtendlicht prachtig. Gebruik een macro-objectief en fotografeer met een open diafragma zoals f/2.8 om de achtergrond te laten vervagen.
Welke lenzen pak je in
Voor uitgestrekte landschappen en landerijen is een groothoeklens tussen 16-35mm onmisbaar. Deze lensrange geeft je de ruimte om voorgrond, middenveld en achtergrond in één compositie te vangen. Ik plaats een interessant element zoals een omgevallen boomstam of een plas water in de voorgrond, op ongeveer een meter afstand. Dit creëert diepte. Bij f/11 of f/16 blijft alles scherp van voor naar achter.
Hoge bomen fotografeer je met een telelens van 70-200mm. Deze compresseert de perspectieven en stapelt de boomstammen visueel op elkaar. Richt je camera omhoog en fotografeer de boomkruinen tegen de lucht. Een polarisatiefilter verdiept de blauwe lucht en vermindert reflecties op de bladeren. Draai de filter tot je het maximale effect ziet, meestal bij 90 graden ten opzichte van de zon.
Voor bosfotografie gebruik ik een 24-70mm zoomlens. Deze flexibiliteit is cruciaal omdat je in een bos niet altijd achteruit kunt lopen om je compositie aan te passen. Een vast brandpunt van 50mm werkt ook uitstekend en geeft scherpere beelden door de eenvoudigere lensconstructie. Fotografe Marsel van Oosten vertelde me ooit: “In het bos fotografeer ik 80 procent van mijn beelden tussen 35 en 50mm. Dat komt het dichtst bij hoe we het bos zelf ervaren.”
Portretfotografie tussen de bladeren
Herfstportretten vragen om een andere benadering dan studiofotografie. Het natuurlijke licht filtert door gekleurde bladeren en werpt warme tonen op de huid van je model. Dit kan prachtig zijn, maar ook te dominant. Ik zoek open plekken in het bladerdek waar diffuus licht doorkomt. Positioneer je model met de rug naar de zon en gebruik een reflector om het gezicht bij te lichten.
Een 85mm of 105mm objectief is ideaal voor portretten. Deze brandpunten geven natuurlijke proporties en een mooie achtergrondscheiding. Fotografeer bij f/2.8 of f/4 om de achtergrond zacht te maken terwijl je model scherp blijft. Let op de oogscherpte. Moderne camera’s hebben oogdetectie, maar controleer altijd je focus handmatig op het LCD-scherm.
Kleding en kleurharmonie
Vraag je model neutrale kleuren te dragen: beige, bruin, donkergroen of bordeauxrood. Deze tinten harmoniëren met de herfstomgeving zonder ermee te concurreren. Felle kleuren zoals knalroze of elektrisch blauw trekken te veel aandacht en verstoren de natuurlijke sfeer. Texturen zoals wol, fluweel of leer passen perfect bij het seizoen.
Natuurfotografie in de herfst
Paddenstoelen, rijp op bladeren, vogeltrek en herten in de bronsttijd maken de herfst rijk aan natuurfotografie-mogelijkheden. Voor paddenstoelen gebruik ik een macro-objectief van 90mm of 105mm. Ga laag bij de grond en fotografeer op ooghoogte met de paddenstoel. Dit geeft een intieme blik in plaats van een bovenaanzicht. Gebruik een diffuser om hard zonlicht te verzachten.
Vogelfotografie vraagt om lange brandpunten van 400mm of meer. Trekvogels verzamelen zich in groepen voordat ze vertrekken. Zoek locaties bij water waar ganzen en eenden samenkomen. De beste momenten zijn vroeg in de ochtend wanneer de vogels actief zijn. Fotografeer bij 1/1000 seconde of sneller om beweging te bevriezen. Audubon Society adviseert om op ooghoogte te fotograferen voor de meest natuurlijke beelden.
Je camera meet het licht verkeerd
Nog even terug naar het begin. Hier komt het cruciale punt waar veel fotografen de fout ingaan. Je camera’s lichtmeter gaat uit van 18 procent grijs als gemiddelde toon. In de herfst heb je te maken met extreme contrasten: donkere boomstammen tegen felgekleurde bladeren, of heldere luchten boven donkere bossen. De camera middelt deze waarden en produceert vaak onderbelichte beelden waar de kleuren dof lijken.
Ik gebruik spotmeting om dit te omzeilen. Deze meetmodus meet het licht op een klein punt in je beeld, meestal 2-3 procent van het totale frame. Richt de spotmeter op een middentoon in je scène, bijvoorbeeld grijs gesteente of boomschors. Vergrendel de belichting met de AE-L knop en hercomponeer je beeld. Dit geeft nauwkeurige belichting ongeacht de omringende kleuren.
Een andere methode is belichtingscompensatie. Bij herfstlandschappen met veel oranje en gele tinten voeg ik +0,7 tot +1 stop toe aan de belichting. Dit compenseert voor de neiging van de camera om deze warme kleuren te onderbelichten. Controleer je histogram na elke opname. De grafiek moet een mooie verdeling tonen zonder uitgeknipte highlights aan de rechterkant of geblokkeerde schaduwen aan de linkerkant.
Witbalans faalt
Automatische witbalans faalt in de herfst. De camera probeert de warme herfstkleuren te neutraliseren en maakt je beelden koeler dan ze zijn. Dit resulteert in fletse, onaantrekkelijke foto’s. Ik stel mijn witbalans handmatig in op 5500K (daglicht) of gebruik de voorinstelling “bewolkt” die de kleurtemperatuur verhoogt naar ongeveer 6000K. Dit behoudt de warme gloed van het herfstlicht.
Fotografeer in RAW-formaat. Dit geeft je volledige controle over de witbalans tijdens de nabewerking. JPEG-bestanden bakken de witbalans-instellingen in het bestand en beperken je aanpassingsmogelijkheden. In Lightroom of Capture One kun je de kleurtemperatuur en tint precies afstemmen op je creatieve visie. Ik verhoog meestal de warmte met 200-400K en voeg een vleugje magenta toe om groenige tinten te neutraliseren.
Verzadiging met mate
De verleiding is groot om de verzadiging op te schroeven tot de bladeren bijna fluorescerend lijken. Dit ziet er onnatuurlijk uit en doet geen recht aan de subtiele schoonheid van de herfst. Ik verhoog de levendigheid (vibrance) met maximaal 20 punten in plaats van de verzadiging (saturation). Levendigheid verhoogt vooral de minder verzadigde kleuren en beschermt huidtinten, terwijl verzadiging alle kleuren uniform verhoogt.
Werk selectief met HSL-schuiven (Hue, Saturation, Luminance). Verdiep alleen de oranje en gele tinten die specifiek bij bladeren horen. Laat de andere kleuren met rust. Dit houdt je beeld gebalanceerd. Fotograaf David duChemin schreef in zijn boek over landschapsfotografie: “Subtiliteit in kleurbewerking onderscheidt een goed beeld van een schreeuwend beeld.”
Praktische tips voor in het veld
Neem meerdere accu’s mee. Koude herfsttemperaturen verminderen de accucapaciteit met 20-30 procent. Ik draag mijn reserve-accu’s in een binnenzak dicht bij mijn lichaam om ze warm te houden. Een regenhoes voor je camera is zeer handig. Herfstbuien komen onverwacht en kunnen je apparatuur beschadigen. Simpele plastic hoezen kosten een paar euro en redden je camera.
Laarzen met goede grip zijn belangrijker dan dure cameraapparatuur. Natte bladeren zijn spekglad en ik ben meer dan eens uitgegleden met camera en al. Waterdichte laarzen houden je voeten droog in natte bossen en modderige velden. Een goede jas met veel zakken geeft je snelle toegang tot lensdoppen, filters en geheugenkaarten zonder je rugzak te hoeven openen.
Reinig je lenzen vaker dan normaal. Condensatie vormt zich op het glas wanneer je van een warme auto naar de koude buitenlucht gaat. Laat je apparatuur geleidelijk acclimatiseren in je tas voordat je gaat fotograferen. Neem microvezeldoekjes mee om waterdruppels en vingerafdrukken te verwijderen. Een vuile lens vernietigt de scherpte van je beelden, hoe duur je apparatuur ook is.
Welke herfstlocaties fotografeer jij het liefst? Deel je ervaringen en favoriete instellingen in de reacties hieronder. Ik ben benieuwd welke uitdagingen jij tegenkomt bij het fotograferen in dit prachtige seizoen.
Hoi ik ben Fleur. Als verslaafde koffieleut en fervent bergganger leg ik alles vast met mijn trouwe Sony A7IV. Van technische lensgidsen tot cameravergelijkingen – ik duik graag in de technische details van fotografie.
Mijn specialiteit? Onderzioeken van nieuwe techniek. En mijn missie: jou helpen betere foto’s te maken zonder teveel jargon en technische termen en deze vertalen naar praktische handelingen. Want uiteindelijk maakt niet je camera, maar jouw creativiteit het perfecte beeld! Maar enige kennis van techniek helpt je een betere fotograaf te maken. Ik hoop dat je veel plezier beleeft aan mijn artikelen!
