Ik was in Cuba. Het was ochtend en op een betonnen muur zat een oude man te vissen. Het licht was perfect, de zee blauw en de man getekend door het leven. Het perfecte moment. Maar ik deed niets. Ik liep door. De hele vakantie had ik spijt. Gefrustreerd door mijn eigen lafheid. Ik besefte dat technische kennis niet genoeg is. Het fotograferen van mensen vraagt om iets anders: lef. Na tien jaar straatfotografie en honderden portretten later, weet ik dat die angst normaal is. Sterker nog, bijna elke fotograaf die ik spreek herkent dit gevoel. Maar er is goed nieuws: je kunt ermee leren omgaan.
Waarom fotograferen van mensen zo spannend voelt
Die spanning in je buik als je iemand wilt fotograferen? Die komt voort uit een diepgewortelde angst voor afwijzing. We zijn sociale wezens en willen niet als opdringerig of vreemd overkomen. Daarnaast speelt onzekerheid een rol. Wat als iemand boos wordt? Wat als je iemands privacy schendt? Deze vragen zijn legitiem. Volgens onderzoek van de Universiteit van Amsterdam ervaren zelfs professionele fotografen nog steeds spanning bij het benaderen van vreemden. Het verschil is dat zij geleerd hebben ermee om te gaan. Straatfotograaf Vivian Maier fotografeerde jarenlang mensen, maar bleef zelf een teruggetrokken persoon. Haar werk bewijst dat je niet extravert hoeft te zijn om krachtige mensenportretten te maken. Toegegeven, het waren andere tijden. maar toch.
De juridische kant van het fotograferen van mensen
Laten we eerst het juridische aspect bespreken, want dat geeft duidelijkheid. In Nederland mag je in principe mensen fotograferen op openbare plaatsen zonder toestemming. Dit valt onder de vrijheid van meningsuiting en artistieke expressie. Echter, voor publicatie gelden andere regels. Als je foto’s commercieel gebruikt of publiceert, heb je toestemming nodig. Dit staat beschreven in de Auteurswet en de AVG. Een uitzondering bestaat voor nieuwswaardige gebeurtenissen of als iemand deel uitmaakt van een groter geheel, zoals een druk marktplein. De Rijksoverheid geeft hier heldere richtlijnen over. Toch raad ik aan om altijd toestemming te vragen. Niet alleen juridisch gezien, maar ook uit respect.
Eerst fotograferen of eerst vragen
Dit is de vraag die elke straatfotograaf verdeeld houdt. Beide benaderingen hebben voor- en nadelen. Als je eerst fotografeert, vang je authentieke momenten. Mensen zijn nog niet bewust van de camera en gedragen zich natuurlijk. Nadeel: je kunt achteraf op weerstand stuiten. Als je eerst vraagt, bouw je een connectie op en krijg je toestemming. Nadeel: het moment kan voorbij zijn en mensen gaan poseren. Mijn aanpak na jaren experimenteren: het hangt af van de situatie. Voor spontane straatscènes fotografeer ik eerst, maar blijf ik zichtbaar en benaderbaar. Voor portretten vraag ik altijd eerst. Fotograaf Brandon Stanton van Humans of New York zegt hierover: “The best portraits come from conversations, not from stealing moments.” Ik ben het met hem eens.
Hoe vraag je om toestemming
De manier waarop je iemand benadert, bepaalt grotendeels het antwoord dat je krijgt. Lichaamstaal is cruciaal. Loop niet van achteren op iemand af, maar benader van voren met een glimlach. Maak eerst oogcontact. Zeg wie je bent en waarom je fotografeert. Wees specifiek. Niet: “Mag ik een foto maken?” maar: “Ik maak een fotoserie over gezichten in de stad en uw expressie sprak me enorm aan. Zou ik een portret van u mogen maken?” Specificiteit schept vertrouwen. Mensen willen weten waar hun foto voor gebruikt wordt. Beloof niets wat je niet kunt waarmaken, maar wees transparant. Ik laat ook graag het scherm van mijn camera zien na het fotograferen. Dat creëert een moment van verbinding en mensen waarderen dat ze het resultaat zien.
Je presentatie maakt het verschil
Hoe je eruitziet en overkomt, beïnvloedt de reactie die je krijgt. Dat klinkt oppervlakkig, maar het is realiteit. Een camera met een telelens van 70-200mm oogt intimiderend. Een kleine camera zoals een Fujifilm X100 of Ricoh GR voelt minder bedreigend. Ik fotografeer het liefst met een 35mm lens, omdat die me dwingt dichtbij te komen en contact te maken. Kleding speelt ook een rol. Ik draag bewust neutrale kleding zonder grote logo’s of opvallende kleuren. Je wilt niet afleiden van je intentie. Een visitekaartje of een portfolio op je telefoon helpt enorm. Het geeft legitimiteit aan je vraag. Volgens een artikel op Digital Photography School verhoogt een professionele presentatie de kans op toestemming met meer dan 60 procent.
Praktische tips voor het fotograferen van mensen
Begin klein. Fotografeer eerst vrienden en familie om vertrouwd te raken met het richten van je lens op mensen. Ga daarna naar drukke plaatsen zoals markten of festivals, waar fotograferen normaler is. Mensen verwachten het daar. Oefen je pitch thuis voor de spiegel. Dat klinkt gek, maar het werkt. Als je weet wat je wilt zeggen, klinkt het natuurlijker. Adem voor je iemand benadert. Letterlijk drie diepe ademhalingen kunnen je spanning verminderen. Accepteer afwijzingen. Niet iedereen zegt ja, en dat is prima. Ik word nog steeds in 30 procent van de gevallen afgewezen. Het hoort erbij. Leer van elke interactie. Na elke fotosessie reflecteer ik: wat ging goed, wat kan beter? Die evaluatie heeft me meer geleerd dan welk boek ook.
Do’s en don’ts bij het fotograferen van mensen
Hier is een overzicht van concrete handvatten die je direct kunt toepassen:
Do’s
- Glimlach en maak oogcontact voordat je iemand benadert
- Leg uit waarom je deze specifieke persoon wilt fotograferen
- Laat het resultaat zien op je camerascherm
- Bied aan om de foto op te sturen via email of social media
- Respecteer een nee zonder discussie
- Fotografeer op ooghoogte voor een gelijkwaardige benadering
- Gebruik natuurlijk licht waar mogelijk, flitslicht kan schrikken
- Neem de tijd voor een gesprek, haast werkt averechts
Don’ts
- Fotografeer nooit kinderen zonder toestemming van ouders
- Gebruik geen telelens om stiekem van veraf te fotograferen
- Loop niet achter mensen aan als ze duidelijk ongemakkelijk zijn
- Publiceer geen herkenbare foto’s zonder toestemming
- Wees niet vaag over je intenties, transparantie is essentieel
- Fotografeer niet in situaties waar mensen kwetsbaar zijn zonder expliciete toestemming
- Negeer geen culturele gevoeligheden, sommige groepen fotograferen niet graag
- Beloof geen dingen die je niet waar kunt maken
De kracht van herhaling en volharding
Na mijn eerste mislukte poging op de Utrechtsestraat, duurde het twee weken voor ik weer de moed had. Maar ik deed het. En de volgende keer ging het iets makkelijker. En daarna weer iets makkelijker. Het fotograferen van mensen is een vaardigheid die je ontwikkelt door te doen. Niet door erover te lezen of video’s te kijken, maar door daadwerkelijk die eerste stap te zetten. Fotograaf Joel Meyerowitz zei ooit: “Taking pictures is like tiptoeing into the kitchen late at night and stealing Oreos.” Die spanning hoort erbij, maar de beloning is zoet. Inmiddels heb ik duizenden mensen gefotografeerd en elke keer leer ik iets nieuws. Over fotografie, maar vooral over menselijke connectie. Want dat is wat het fotograferen van mensen uiteindelijk is: een moment van echte verbinding tussen twee mensen.
Mijn advies: ga volgende week de straat op. Stel jezelf als doel om drie mensen te benaderen. Niet om per se te fotograferen, maar om te vragen. Ervaar hoe het voelt. Merk hoe de meeste mensen vriendelijker reageren dan je verwacht. Die ervaring is goud waard. En wie weet maak je niet alleen mooie foto’s, maar ook bijzondere ontmoetingen. Want dat is wat mij na al die jaren het meest is bijgebleven: niet de perfecte foto’s, maar de verhalen erachter. Heb jij ervaring met het fotograferen van mensen? Wat vind jij het spannendst? Deel je ervaringen in de reacties hieronder.
Leuk dat je mijn artikel gelezen hebt. Ik ben Floris en met mijn trouwe Nikon Z7 II trek ik erop uit om de wereld vast te leggen. In de weekenden wandel ik regelmatig en uiteraard gaat de camera mee. Mijn specialiteit? Dat is best lastig. Als ik een ding zou moeten noemen dan is het minimalistische natuurfotografie die de essentie van een landschap vangt. Maar ik houd ook veel van het fotograferen van mensen ‘in het wild’.
Ik wil graag fotografie toegankelijk maken voor iedereen. Ik geloof dat iedereen een verhaal kan vertellen door fotografie – ik help je alleen de juiste knoppen te vinden om dat verhaal echt tot leven te brengen! Vind je mijn verhaal leerzaam, laat het me weten!
