Lens flare werd jarenlang gezien als een technische fout die je koste wat kost moest vermijden. Tegenwoordig gebruik ik het juist bewust om mijn foto’s extra sfeer en emotie mee te geven. In dit artikel deel ik mijn ervaringen en technieken om lens flare effectief in te zetten als creatief element in je fotografie.
Wat is lens flare precies
Lens flare ontstaat wanneer direct licht in je lens valt en weerkaatst tegen de verschillende lenselementen. Dit resulteert in lichtstrepen, cirkels of vlekken in je foto. Het gebeurt vooral wanneer je fotografeert richting een sterke lichtbron zoals de zon, straatlantaarns of studiolampen. Vroeger probeerde ik dit altijd te voorkomen met een zonnekap, maar nu zie ik het als een krachtig visueel element.
De technische verklaring is fascinerend: moderne lenzen bestaan uit meerdere glaselementen, soms wel vijftien of meer. Ondanks anti-reflectiecoatings kaatst een klein percentage van het invallende licht terug tussen deze elementen. Dit creëert die karakteristieke lichtpatronen die we lens flare noemen. De vorm en kleur van de flare hangt af van je diafragma-instelling, het aantal lenselementen en de kwaliteit van de coatings.
Verschillende soorten lens flare herkennen
In mijn werk onderscheid ik vier hoofdtypen lens flare. De eerste is de klassieke zonnestraal met puntige strepen die ontstaat bij een klein diafragma zoals f/16 of f/22. Het aantal punten komt overeen met het aantal lamellen in je diafragma – bij zes lamellen krijg je zes punten, bij negen lamellen achttien punten (twee per lamel).
Het tweede type is de zachte haze of sluier die je hele beeld een dromerige uitstraling geeft. Dit ontstaat vooral bij wijdere diafragma’s zoals f/1.4 tot f/2.8. De derde variant bestaat uit gekleurde cirkels of zeshoeken die in een lijn door je beeld lopen. Tot slot heb je de subtiele lichtlekken aan de randen van je frame, perfect voor een vintage look.
Praktische technieken voor creatieve lens flare
Mijn favoriete techniek is het positioneren van de lichtbron net buiten het frame. Ik beweeg mijn camera langzaam tot ik precies de juiste hoeveelheid flare zie verschijnen in mijn zoeker. Een kleine beweging maakt vaak het verschil tussen een subtiele gloed en een overweldigende lichtvlek. Bij portretfotografie plaats ik de zon vaak achter het hoofd van mijn model, waardoor er een natuurlijke halo ontstaat.
Voor extra controle gebruik ik soms mijn hand of een stuk karton om delen van de lens af te schermen. Door langzaam het licht toe te laten, creëer je graduele effecten. Met vintage lenzen zonder moderne coatings krijg je vaak interessantere en onvoorspelbaardere resultaten. Mijn oude Helios 44-2 uit 1975 produceert prachtige regenboogkleurige flares die ik met moderne lenzen niet kan nabootsen.
Diafragma-instellingen voor verschillende effecten
Je diafragma-instelling bepaalt grotendeels het karakter van je lens flare. Bij f/1.4 tot f/2.8 krijg je zachte, ronde lichtvlekken die perfect zijn voor romantische portretten. Tussen f/5.6 en f/8 ontstaan zeshoekige vormen (bij een diafragma met zes lamellen) die dynamischer ogen. Vanaf f/11 verschijnen de karakteristieke sterpunten die vooral bij landschapsfotografie effectief zijn. Ik experimenteer altijd met verschillende instellingen tijdens een shoot om te zien welke het beste bij de sfeer past.
Lens flare in verschillende fotografiegenres
Bij portretfotografie gebruik ik lens flare om emotie toe te voegen. Een zachte gloed rond het gezicht creëert een dromerige, nostalgische sfeer. Voor lifestyle- en modelfotografie positioneer ik models vaak zo dat de zon natuurlijke highlights in hun haar produceert. De lens flare versterkt het gevoel van een warme zomerdag of gouden uurtje.
In landschapsfotografie zijn sterpunten rond de zon juist effectief om diepte en drama toe te voegen. Bij concertfotografie gebruik ik de spotlights om dynamische flares te creëren die de energie van het optreden versterken. Voor straatfotografie zoek ik naar reflecties in ramen en auto’s die interessante lichtpatronen opleveren.
Timing en compositie
Het gouden uur blijft mijn favoriete moment voor lens flare fotografie. De lage zonnestand maakt het makkelijker om de lichtbron in je compositie te verwerken zonder overbelichting. Ik plaats de flare vaak op een derde-lijn volgens de regel van derden, of gebruik hem juist om de blik naar mijn hoofdonderwerp te leiden. Bij tegenlicht let ik extra op mijn belichting – spot metering op het gezicht van mijn model voorkomt dat alles onderbelicht raakt.
Post-processing van lens flare
In Lightroom versterk ik subtiele lens flare vaak door de highlights selectief te verhogen en wat warmte aan de kleurtoon toe te voegen. De maskeerfunctie helpt om alleen de flare-gebieden aan te passen zonder de rest van de foto te beïnvloeden. Voor extra drama voeg ik soms een gradueel filter toe dat de richting van het licht benadrukt.
Photoshop biedt meer mogelijkheden voor creatieve aanpassingen. Met blend modes zoals Screen of Linear Dodge versterk ik bestaande flares. De Lens Flare filter gebruik ik zelden omdat het resultaat vaak onnatuurlijk oogt, maar voor specifieke effecten kan het werken. Belangrijker is het behouden van natuurlijke kleuren – te verzadigde flares zien er snel nep uit.
Valkuilen en hoe je ze vermijdt
De grootste fout die ik zie is het overmatig gebruiken van lens flare. Niet elke foto wordt beter met lichteffecten. Ik vraag mezelf altijd af of de flare bijdraagt aan het verhaal of alleen maar afleidt. Een tweede valkuil is het negeren van de impact op je autofocus. Bij sterk tegenlicht kan je camera moeite hebben met scherpstellen. Schakel over naar handmatige focus of gebruik back button focus voor meer controle.
Let ook op je sensorstof – deze wordt extra zichtbaar bij lens flare opnames. Een schone sensor is essentieel. Tot slot: bescherm je ogen wanneer je direct naar de zon kijkt door je zoeker. Bij spiegelloze camera’s is dit minder een probleem, maar met een DSLR kan het schadelijk zijn.
Experimenteren met alternatieve methoden
Naast natuurlijk zonlicht experimenteer ik graag met kunstmatige lichtbronnen. Een zaklamp of smartphone-licht net buiten het frame geeft interessante effecten bij portretfotografie in studio’s. Prisma’s en kristallen voor de lens creëren unieke regenboogeffecten die vooral bij creatieve portretten goed werken.
Voor een vintage look gebruik ik soms vaseline op een UV-filter (nooit direct op de lens!). Dit geeft een zachte gloed die perfect is voor dromerige portretten. Oude filmlenzen zonder moderne coatings produceren vaak karaktervolle flares die je met software moeilijk kunt nabootsen. Op Marktplaats vind je voor weinig geld pareltjes zoals de Takumar 50mm f/1.4 die prachtige warme flares geeft.
Inspiratie opdoen en verder ontwikkelen
Films blijven een grote inspiratiebron voor creatief gebruik van lens flare. Regisseurs zoals J.J. Abrams en Terrence Malick gebruiken het bewust als stijlelement. Bestudeer hun werk om te zien hoe lens flare emotie en sfeer toevoegt aan een scène. In de fotografie van Brandon Woelfel zie je hoe fairy lights en neonlichten gebruikt worden voor moderne, kleurrijke flare-effecten.
Mijn advies is om elke zonsopgang of -ondergang te gebruiken als oefenmoment. Experimenteer met verschillende hoeken, lenzen en composities. Maak aantekeningen van wat werkt en wat niet. Na verloop van tijd ontwikkel je een intuïtie voor wanneer lens flare je foto versterkt. Het belangrijkste is dat je durft te experimenteren en fouten te maken – sommige van mijn beste foto’s ontstonden per ongeluk toen ik de “regels” negeerde.
Deel je eigen ervaringen met lens flare in de comments hieronder. Welke technieken werk
Ik ben Jules en fotografie-enthousiasteling en jouw gids in camerakeuze-land. Met mijn trouwe Canon EOS R6 en Minolta X-700 jaag ik op dat ultieme plaatje. Ik hoop dat het snel komt 😉
Mijn eerste camera-aankoop was een enorme miskoop en teleurstelling. Ik wil je helpen om dat te voorkomen. Inmiddels weet ik waar je echt op moet letten bij het kopen van een camera of lenzen of ander apparatuur.
Ik help beginnende fotografen door de technische jungle te navigeren zonder hun bankrekening leeg te trekken. Nouja… niet helemaal. In het weekend fotografeer ik straatscènes en mensen.
