Portretfotografie draait om het perfect vangen van licht op het gezicht van je model. De juiste lichtopstelling bepaalt of je portret levendig en professioneel wordt, of juist vlak en oninteressant. In dit artikel ontdek je welke lampen je nodig hebt, waar je ze plaatst voor specifieke effecten, en wat een complete beginnersset kost. Daarnaast krijg je praktische tips over gewicht en transporteerbaarheid van studioverlichting.
Basisprincipes van portretverlichting
De beste lichtopstelling voor portretfotografie begint met begrip van drie essentiële lampen: de hoofdlamp, vullamp en achtergrondlamp. De hoofdlamp (key light) is je primaire lichtbron die de hoofdschaduw op het gezicht creëert. Plaats deze lamp onder een hoek van 45 graden ten opzichte van je model, zowel horizontaal als verticaal. Deze positie zorgt voor natuurlijke schaduwvorming die diepte en dimensie aan het gezicht geeft.
De vullamp (fill light) verzacht de harde schaduwen die door je hoofdlamp ontstaan. Positioneer deze lamp aan de tegenovergestelde kant van je hoofdlamp, maar gebruik een lagere intensiteit – ongeveer 50% van je hoofdlamp. Dit voorkomt dat je model er plat uitziet terwijl je de schaduwen beheersbaar houdt. Voor dramatische portretten kun je de vullamp zelfs helemaal weglaten.
Welke lampen gebruik je voor specifieke effecten
Voor klassieke portretfotografie gebruik je softboxen van 60×60 cm of 80×80 cm als hoofdlamp. Deze creëren zacht, gelijkmatig licht dat perfect is voor huidtextuur. Wil je dramatischer effecten? Dan gebruik je een beauty dish van 42 cm diameter. Deze lamp geeft harder licht met mooie contrasten, ideaal voor mode- en glamourportretten.
Strip softboxen van 30×120 cm zijn uitstekend als randlicht (rim light). Plaats deze achter je model om de contouren van het haar en de schouders te verlichten. Dit effect scheidt je model van de achtergrond en creëert professionele diepte. Reflectoren van 80 cm diameter dienen als vullamp zonder extra stroomverbruik.
Wat is een beauty dish?
Een beauty dish, of soft flood reflector, is een grote reflecterende schaal met een flitser erin. Het licht van de flitser reflecteert via de rand van de schaal in een brede diffuse straal naar het voorwerp van je foto. Het is dus indirect licht van een beperkte hardheid.
Wat is een softbox?
Een softbox is een “tent” met een binnenzijde van zilverfolie die het flitslicht reflecteert en door een semi-transparant wit doek aan de voorzijde naar buiten stuurt. Dit geeft zachte schaduwen en een natuurlijke uitstraling – vergelijkbaar met overbewolkt daglicht. Ideaal voor portretten – de huid ziet er gladder uit, contrast is subtieler. Softboxen zijn er in verschillende vormen—vierkant, rechthoekig, octagonal (rond)— en voor specifieke lichtkarakteristieken (zoals ronde oogcatchlights bij portretten).
Wat is een reflexiescherm?
Een reflectiescherm (ook wel reflector genoemd) is een eenvoudig maar veelzijdig hulpmiddel in fotografie dat licht reflecteert naar een onderwerp toe, meestal om schaduwen op te helderen of contrast te verzachten. Een reflectiescherm weerkaatst licht van een bestaande lichtbron (zoals de zon of een flitser) en stuurt dat licht opnieuw naar het onderwerp.
Lichtposities en hun effecten
Hierboven zie je een overzicht van lichtposities voor portretfotografie. De Rembrandt-opstelling is de meest populaire lichtopstelling voor portretfotografie. Plaats je hoofdlamp 45 graden naar links of rechts van je model en iets hoger dan ooghoogte. Dit creëert een kleine driehoek van licht op de wang die het verst van de lamp staat – het kenmerkende Rembrandt-effect. Deze opstelling werkt voor 90% van alle portretten.
Voor split lighting plaats je de hoofdlamp direct aan de zijkant van je model. Dit verlicht precies de helft van het gezicht terwijl de andere helft in schaduw blijft. Gebruik deze techniek voor dramatische, karaktervolle portretten. Butterfly lighting ontstaat door je hoofdlamp recht boven je model te plaatsen, wat een vlindervormige schaduw onder de neus creëert.
Waar kun je studioverlichting kopen
Voor studioverlichting heb je verschillende opties. Online platforms zoals Coolblue, Cameranu.nl en Kamera Express bieden uitgebreide keuzes voor alle budgetten. Fotospeciaalzaken geven persoonlijk advies en je kunt daar de lampen uitproberen voordat je koopt. Tweedehands opties vind je op Marktplaats, maar controleer altijd de staat van de lampen en transformatoren.
Professionele merken zoals Elinchrom, Broncolor en Godox verkopen rechtstreeks online. Deze merken bieden vaak starterspakketten die perfect zijn voor wie net begint met studiofotografie.
Kosten van een beginnersset
Een complete beginnersset voor portretfotografie kost tussen de 200 en 500 euro. Voor 200 euro krijg je een basisset met twee 200-watt lampen, twee softboxen van 60×60 cm, statief en reflector. Deze set is perfect om te leren en levert al professionele resultaten op. Wil je meer flexibiliteit? Dan investeer je 600 euro in een set met drie 300-watt lampen, verschillende softboxen en een beauty dish.
Godox biedt uitstekende prijs-kwaliteit verhoudingen. Hun SK300 set met drie flitsers kost ongeveer 450 euro en bevat alles wat je nodig hebt. Elinchrom D-Lite sets zijn duurder maar gaan langer mee – reken op 700 euro voor een complete drielamp-opstelling.
Gewicht en transporteerbaarheid
Het gewicht van studioverlichting varieert sterk per type. Een complete drilampenset weegt tussen de 15 en 25 kilogram, inclusief statieven en softboxen. Godox-lampen zijn relatief licht – ongeveer 2,5 kg per lamp. Elinchrom-flitsers wegen iets meer maar zijn compacter gebouwd. Reken op 3-4 kg per professionele studiflitser.
Voor draagbaarheid zijn er speciale transporttassen verkrijgbaar. Een complete set past in een trolleytas van ongeveer 80x40x30 cm. Dit maakt locatiefotografie mogelijk, hoewel je wel rekening moet houden met stroomvoorziening. Sommige fotografen kiezen daarom voor accu-aangedreven flitsers, die wel duurder zijn maar complete vrijheid geven.
Welke lichtopstelling gebruik jij het meest voor je portretten? Deel je ervaringen en tips in de reacties hieronder!
Leuk dat je mijn artikel gelezen hebt. Ik ben Floris en met mijn trouwe Nikon Z7 II trek ik erop uit om de wereld vast te leggen. In de weekenden wandel ik regelmatig en uiteraard gaat de camera mee. Mijn specialiteit? Dat is best lastig. Als ik een ding zou moeten noemen dan is het minimalistische natuurfotografie die de essentie van een landschap vangt. Maar ik houd ook veel van het fotograferen van mensen ‘in het wild’.
Ik wil graag fotografie toegankelijk maken voor iedereen. Ik geloof dat iedereen een verhaal kan vertellen door fotografie – ik help je alleen de juiste knoppen te vinden om dat verhaal echt tot leven te brengen! Vind je mijn verhaal leerzaam, laat het me weten!
