Het was drie uur ’s nachts toen ik eindelijk begreep waarom mijn portretten er niet uitzagen zoals ik wilde. Na uren experimenteren met mijn nieuwe studiolampen realiseerde ik me dat ik de hele tijd het licht verkeerd positioneerde. Die nacht ontdekte ik dat het verschil tussen een plat, saai portret en een meeslepende foto simpelweg draait om de hoek waaronder het licht valt. Deze ontdekking veranderde alles.
De basis van studiolicht begrijpen
Elke professionele lichtopstelling fotostudio begint met het begrijpen van één fundamenteel principe: licht modelleert het gezicht. Het bepaalt welke delen je benadrukt en welke je in schaduw hult. In mijn studio werk ik standaard met een softbox op ongeveer twee meter afstand van het model. Mijn camera staat ingesteld op 50mm, ISO 100 en f/4. Deze instellingen geven me volledige controle over de lichtval zonder ongewenste schaduwen of overbelichting. Het licht plaats ik altijd iets van bovenaf, ongeveer dertig graden hoger dan ooghoogte. Dit geeft een natuurlijke lichtval, zoals de zon die ook van boven schijnt.
Flat lighting voor zachte portretten
Flat lighting is mijn go-to opstelling wanneer klanten vragen om vriendelijke, toegankelijke foto’s. Bij deze techniek plaats ik het licht direct naast mijn camera, op dezelfde hoogte als de lens. Het resultaat? Een gelijkmatig belicht gezicht zonder harde schaduwen. “Ik gebruik flat lighting vooral voor zakelijke profielfoto’s,” vertelt portretfotograaf Anna de Vries uit Amsterdam. “Het geeft een professionele uitstraling zonder dramatiek.” Deze opstelling werkt uitstekend voor LinkedIn-foto’s of wanneer je rimpels en oneffenheden wilt minimaliseren. Het licht vult elk hoekje van het gezicht, waardoor de huid er glad en egaal uitziet.
Butterfly lighting voor glamour
De butterfly-opstelling, ook wel paramount lighting genoemd, creëert een karakteristieke vlindervormige schaduw onder de neus. Ik plaats het licht recht voor het model, maar hoger dan bij flat lighting – ongeveer een meter boven ooghoogte. Deze lichtopstelling fotostudio werd populair in Hollywood tijdens de jaren dertig. Marlene Dietrich werd er beroemd mee gefotografeerd. Het accentueert de jukbeenderen en geeft het gezicht definitie zonder te harde schaduwen. Voor fashion shoots en beautyfotografie gebruik ik deze opstelling het meest. Het werkt vooral goed bij modellen met uitgesproken gelaatstrekken.
Loop lighting voor natuurlijke diepte
Loop lighting ontstaat wanneer je het licht ongeveer 45 graden opzij van de camera plaatst. De naam komt van de kleine lus-vormige schaduw die naast de neus verschijnt. Deze opstelling gebruik ik voor ongeveer zeventig procent van mijn portretwerk. Het geeft net genoeg schaduw om diepte te creëren zonder overdreven dramatisch te worden. Vorige week fotografeerde ik een CEO met deze techniek. Door het licht iets hoger te plaatsen en de hoek precies af te stemmen, kreeg zijn gezicht karakter zonder dat het te hard werd. Het is de perfecte balans tussen vleiend en interessant licht.
De kunst van Rembrandt lighting
Rembrandt lighting herken je aan het driehoekje licht onder het oog aan de schaduwzijde van het gezicht. Om deze opstelling te krijgen, plaats ik het licht verder opzij dan bij loop lighting – ongeveer 45 tot 60 graden van de camera. De truc is om door je lichtbron te kijken en net de andere wang van je model te zien. Deze techniek, genoemd naar de Nederlandse meester die het veelvuldig gebruikte in zijn schilderijen, creëert drama en diepte. Volgens het boek Light Science & Magic is dit de meest gebruikte opstelling voor dramatische portretten.
Short en broad lighting variaties
Bij Rembrandt lighting kun je kiezen tussen short en broad lighting door simpelweg je model te laten draaien. Bij short lighting draait het model de kin naar het licht toe. Het dichtstbijzijnde deel van het gezicht wordt belicht, waardoor het gezicht smaller lijkt. Perfect voor mensen die slanker willen overkomen op foto. Bij broad lighting draait de kin juist van het licht weg. De brede kant van het gezicht wordt belicht, wat het gezicht voller maakt. “Voor mannelijke modellen met smalle gezichten gebruik ik altijd broad lighting,” zegt modefotograaf Mark Janssen. “Het geeft hun gezicht meer volume en kracht.”
Split lighting voor maximaal drama
Split lighting is de meest dramatische lichtopstelling fotostudio die ik gebruik. Het licht komt direct van de zijkant, waardoor exact de helft van het gezicht in schaduw staat. Deze techniek gebruik ik vooral voor artiestenfoto’s of wanneer ik een mysterieuze sfeer wil creëren. Vorig jaar fotografeerde ik een jazzmuzikant met split lighting. De helft van zijn gezicht verdween in het donker, wat perfect paste bij de sfeer van zijn nieuwe album. Het is geen alledaagse opstelling, maar wanneer je impact wilt maken, is dit je techniek. Let wel op dat je model comfortabel is met deze intense belichting – niet iedereen voelt zich prettig bij zoveel schaduw.
Rim lighting voor silhouetten
Rim lighting, waarbij het licht van achter het model komt, creëert een lichtkrans rond het onderwerp. Het model zelf blijft grotendeels donker, waardoor je een dramatisch silhouet krijgt. Deze techniek combineer ik graag met een tweede licht van voren voor een complete opstelling. Alleen rim lighting gebruik ik voor specifieke effecten – bijvoorbeeld wanneer ik de contouren van een danser wil benadrukken. Het geheim zit in de positionering: plaats het licht net buiten het frame, schuin achter je model. Experimenteer met de hoek totdat je die perfecte gloed rond de randen krijgt. Volgens Adorama’s lighting guide werkt rim lighting het beste met een harde lichtbron zonder diffusie.
Jouw perfecte opstelling vinden
Na jaren fotograferen in mijn studio heb ik geleerd dat elke lichtopstelling fotostudio zijn eigen karakter heeft. Flat lighting voor vriendelijke portretten, butterfly voor glamour, loop voor natuurlijkheid, Rembrandt voor drama, split voor mysterie en rim voor artistieke effecten. De sleutel is oefenen en observeren hoe het licht het gezicht van jouw model beïnvloedt. Begin met loop lighting – het is veelzijdig en vergeeft kleine fouten. Wanneer je die beheerst, experimenteer dan met de andere opstellingen. Onthoud dat elke gezichtsvorm anders reageert op licht. Wat werkt voor het ene model, werkt misschien niet voor het andere. Noteer wat werkt en bouw zo je eigen repertoire op. Welke lichtopstelling ga jij als eerste proberen? Deel je ervaringen en resultaten in de reacties – ik ben benieuwd naar jullie ontdekkingen met deze technieken.
Leuk dat je mijn artikel gelezen hebt. Ik ben Floris en met mijn trouwe Nikon Z7 II trek ik erop uit om de wereld vast te leggen. In de weekenden wandel ik regelmatig en uiteraard gaat de camera mee. Mijn specialiteit? Dat is best lastig. Als ik een ding zou moeten noemen dan is het minimalistische natuurfotografie die de essentie van een landschap vangt. Maar ik houd ook veel van het fotograferen van mensen ‘in het wild’.
Ik wil graag fotografie toegankelijk maken voor iedereen. Ik geloof dat iedereen een verhaal kan vertellen door fotografie – ik help je alleen de juiste knoppen te vinden om dat verhaal echt tot leven te brengen! Vind je mijn verhaal leerzaam, laat het me weten!
