Het was een gouden uurtje in Amsterdam, perfect licht voor straatfotografie. Ik drukte de ontspanknop half in, maar er gebeurde niets. Geen piepje, geen groen lampje, helemaal niets. Mijn hart sloeg een slag over. Dit overkwam me precies op het moment dat een straatartiest zijn meest spectaculaire truc uitvoerde. De autofocus van mijn Canon 5D Mark IV deed het gewoon niet meer. Na tien minuten prutsen ontdekte ik het probleem: een simpele schakelaar die per ongeluk was omgezet. Maar niet elk autofocusprobleem is zo makkelijk op te lossen.
De meest voorkomende boosdoeners bij autofocusproblemen
In mijn vijftien jaar als fotograaf heb ik zo’n beetje elk autofocusprobleem wel een keer meegemaakt. Van simpele gebruikersfouten tot complexe technische defecten. Het goede nieuws? In ongeveer 80% van de gevallen ligt het probleem niet aan defecte hardware, maar aan verkeerde instellingen of vuile contacten. “Ik dacht dat mijn dure 70-200mm lens kapot was,” vertelt workshopdeelnemer Marcus de Vries. “Bleek dat ik per ongeluk de AF-limiter had ingeschakeld. Vijf seconden werk en alles deed het weer.” Dit soort situaties komen vaker voor dan je denkt. Vooral wanneer je camera in een tas zit, kunnen schakelaars verschuiven zonder dat je het doorhebt.
Systematisch controleren voorkomt paniek
Als je autofocus niet werkt, begin dan met de basis. Check eerst of de schakelaar op je camera wel op AF staat in plaats van MF (Manual Focus). Dit klinkt misschien voor de hand liggend, maar zelfs ervaren fotografen maken deze fout. Kijk daarna naar je lens. Vrijwel elk modern objectief heeft een AF/MF-schakelaar aan de zijkant. Deze kan tijdens transport ongemerkt zijn verschoven. Test vervolgens of handmatig scherpstellen wel lukt. Draai aan de scherpstelring van je lens. Beweegt deze soepel en zie je het beeld in de zoeker scherp worden? Dan werkt het mechanische deel van je lens in ieder geval nog. Als de ring niet draait of vastloopt, heb je waarschijnlijk te maken met mechanische schade, mogelijk door een val of harde klap.
Liveview als diagnostisch hulpmiddel
Een briljante truc die ik van een Canon-technicus leerde: gebruik liveview om te testen waar het probleem zit. Bij spiegelreflexcamera’s gebruikt de normale autofocus een aparte sensor onderin de camera. Liveview daarentegen gebruikt de hoofdsensor voor het scherpstellen. Werkt autofocus wel in liveview maar niet via de zoeker? Dan zit het probleem hoogstwaarschijnlijk in de AF-sensor of het spiegelsysteem. Dit onderscheid is cruciaal voor de diagnose. Volgens Roger Cicala van LensRentals komt stof op de AF-sensor verrassend vaak voor, vooral bij camera’s die veel gebruikt worden in stoffige omgevingen.
De geheime knoppencombinatie die je moet kennen
Hier komt iets waar zelfs ervaren fotografen soms van opkijken. Veel camera’s hebben de mogelijkheid om de autofocus los te koppelen van de ontspanknop. Dit heet ‘back button focus’ en wordt vaak per ongeluk geactiveerd. Ik fotografeerde eens toen mijn autofocus het ineens niet meer deed. Bleek dat ik tijdens het wisselen van de batterij per ongeluk de AF-ON knop had ingesteld als enige autofocusknop. De ontspanknop deed het wel, maar stelde niet meer scherp. Check daarom altijd of je AF-ON, AE-L/AF-L of een andere knop op de achterkant van je camera moet indrukken voor autofocus. In het menu van je camera vind je deze instelling meestal onder ‘Custom Functions’ of ‘Controls’.
Vuile contacten en andere onzichtbare problemen
De elektronische contacten tussen camera en lens zijn gevoelig voor oxidatie en vuil. Deze kleine metalen pinnetjes zorgen voor alle communicatie tussen body en objectief. Als ze vuil zijn, kan de autofocusmotor geen instructies meer ontvangen. Maak ze voorzichtig schoon met een wattenstaafje met isopropylalcohol (minimaal 70%). Let op dat je geen vloeistof in de camera laat lopen. Een andere onzichtbare boosdoener is verouderde firmware, vooral bij objectieven van derden zoals Sigma en Tamron. Deze merken updaten hun firmware om compatibel te blijven met nieuwe camera’s. Check de website van de fabrikant voor updates, maar wees voorzichtig. Een verkeerde firmware-update kan meer problemen veroorzaken dan oplossen.
Wanneer professionele hulp nodig is
Soms is het probleem ernstiger dan een verkeerde instelling of vuile contacten. Een defecte autofocusmotor in de lens kost meestal tussen de 150 en 400 euro om te repareren, afhankelijk van het merk en model. Voor een objectief van 2000 euro is dat het overwegen waard, voor een kitlens van 200 euro waarschijnlijk niet. Een kapotte AF-sensor in de body is complexer. De reparatie kan oplopen tot 500 euro of meer. Vraag altijd eerst een prijsopgave. Sommige reparateurs rekenen geen onderzoekskosten als je besluit de camera niet te laten repareren. Als alternatief kun je overwegen om over te stappen op mirrorless, waar dit soort problemen minder voorkomen door het ontbreken van een aparte AF-sensor.
Praktische noodoplossingen voor onderweg
Als je autofocus het begeeft tijdens een belangrijke shoot, zijn er gelukkig alternatieven. Schakel over op handmatige focus en gebruik focus peaking als je camera dat ondersteunt. Deze functie kleurt scherpe randen in het beeld, waardoor handmatig scherpstellen veel makkelijker wordt. Voor portretfotografie kun je vooraf scherpstellen op een bepaalde afstand en je model vragen op die afstand te blijven. Straatfotografen gebruiken deze techniek al decennia met succes. Stel je lens in op hyperfocale afstand voor maximale scherptediepte. Bij een 35mm lens op f/8 is alles van ongeveer 2,5 meter tot oneindig scherp. Zone focusing is een andere techniek waarbij je de afstand inschat en de lens vooraf instelt. Met wat oefening kun je verrassend accuraat worden.
Heb jij wel eens meegemaakt dat je autofocus het liet afweten? Hoe heb je het opgelost? Deel je ervaringen en tips in de reacties hieronder. Andere fotografen kunnen er veel van leren!
Leuk dat je mijn artikel gelezen hebt. Ik ben Floris en met mijn trouwe Nikon Z7 II trek ik erop uit om de wereld vast te leggen. In de weekenden wandel ik regelmatig en uiteraard gaat de camera mee. Mijn specialiteit? Dat is best lastig. Als ik een ding zou moeten noemen dan is het minimalistische natuurfotografie die de essentie van een landschap vangt. Maar ik houd ook veel van het fotograferen van mensen ‘in het wild’.
Ik wil graag fotografie toegankelijk maken voor iedereen. Ik geloof dat iedereen een verhaal kan vertellen door fotografie – ik help je alleen de juiste knoppen te vinden om dat verhaal echt tot leven te brengen! Vind je mijn verhaal leerzaam, laat het me weten!
