Vorige week fotografeerde ik een monumentaal pand met grote glas-in-loodramen, terwijl de receptie werd verlicht door warme kroonluchters. Zonder mijn grijskaart was ik uren bezig geweest met kleurcorrectie. Nu had ik binnen vijf minuten perfecte kleuren in al mijn foto’s.
Wat is een grijskaart precies?
Een grijskaart is een hulpmiddel bij het instellen van de juiste witbalans. Het is een stuk karton of plastic dat exact 18% van het licht reflecteert. Dit percentage komt overeen met de gemiddelde reflectie van een typische scène. Ik gebruik zelf de WhiBal G7 van Michael Tapes Design, maar er zijn uitstekende alternatieven van X-Rite en Lastolite. De kleur grijs is niet zomaar gekozen. Het bevat gelijke hoeveelheden rood, groen en blauw (RGB). Wanneer je camera deze neutrale referentie ziet, weet hij precies hoe alle andere kleuren moeten worden weergegeven.
Het mooie aan een grijskaart is de eenvoud. Je houdt hem gewoon in het licht waarin je fotografeert, maakt een foto, en klaar. Deze ene handeling bespaart je straks uren nabewerking. Ik herinner me nog goed hoe ik vroeger bij elke foto afzonderlijk de witbalans moest aanpassen. Nu doe ik het in één keer voor een complete serie.
Hoe witbalans je leven verandert
Witbalans draait om het compenseren van de kleurtemperatuur van licht. Daglicht heeft ongeveer 5500 Kelvin, terwijl gloeilampen rond 3000 Kelvin zitten. Je camera probeert dit automatisch te corrigeren, zodat zowel foto’s genomen bij daglicht als bij gloeilamplicht er ‘neutraal’ uitzien. Je camera raakt vaak in de war bij gemengde lichtbronnen. Door het continu corrigeren van de witbalans is de kans groot dat foto’s in dezelfde serie andere kleurtemperaturen hebben. Ook dat is onwenselijk. Hier komt de grijskaart om de hoek kijken. Door je camera te vertellen hoe neutraal grijs er in deze setting uit ziet, geef je hem een referentiepunt. Alle andere kleuren worden daarop afgestemd.
Workflow met de grijskaart (achteraf softwarematig corrigeren)
Mijn aanpak is simpel maar effectief. Bij aankomst op locatie maak ik eerst een testfoto met de grijskaart in beeld, op een belangrijke plaats in de foto. Als ik een model fotografeer, vraag ik of het model de kaart vasthoudt. Zorg dat de kaart in hoofdlicht staat en er geen schaduw op valt. Deze foto gebruik ik later als referentie in Lightroom of Capture One. Daarna zet ik de witbalans vast. Vervolgens fotografeer ik de hele serie zonder me zorgen te maken over witbalans. Schieten in RAW geeft de meest flexibiliteit in de nabewerking. In de nabewerking selecteer ik alle foto’s van dezelfde lichtomstandigheid. Met de pipet klik ik op de grijskaart in mijn referentiefoto. De software past automatisch de juiste witbalans toe op alle geselecteerde beelden.
Op je camera de kleurtemperatuur instellen
De begin is gelijk; nadat het onderwerp op de gewenste wijze is belicht, plaats je de grijskaart bij het onderwerp. Kies vervolgens in het menu van de camera “handmatige witbalans instellen” (custom white balance) en stel scherp op de grijskaart. Als je camera niet scherp kan stellen op de grijskaart zet je de camera op handmatige focus en stel met de hand scherp op de grijskaart. Afhankelijk van je merk camera bevestig je de grijswaarde, bij Fujifilm doe je dit door af te drukken. De instellingen worden opgeslagen onden handmatige witbalans, welke je kunt selecteren tijdens het fotograferen. Wanneer de belichting verandert, bijvoorbeeld door een andere opstelling van de verlichting, moet je deze handelingen dus overnieuw doen.
Gisteren fotografeerde ik een restaurant met drie verschillende zones. Het terras had natuurlijk licht, de bar warme spotjes, en de eetzaal TL-verlichting. Voor elke zone maakte ik een aparte grijskaartfoto. Het resultaat? Consistente kleuren door het hele project heen.
Verschillende lichtbronnen in één ruimte
Cafés en restaurants zijn de ultieme uitdaging voor kleurmanagement. Je hebt vaak daglicht door de ramen, gloeilampen boven de bar, en LED-spots bij de tafels. Zonder grijskaart wordt dit een nachtmerrie. Mijn strategie is het identificeren van de dominante lichtbron per gebied. In een café met grote ramen overdag is dat meestal daglicht. ’s Avonds nemen de kunstmatige bronnen het over.
Ik maak voor elk gebied een aparte meting met mijn grijskaart. Soms betekent dit dat ik vijf of zes referentiefoto’s maak. Gelukkig kunnen moderne camera’s meerdere lichtwaarden opslaan. Het kost me twee minuten extra tijdens de shoot, maar bespaart me uren in postproductie. Een collega vertelde me laatst dat hij drie uur bezig was geweest met kleurcorrectie van een restaurantreportage. Met mijn methode had hij het in twintig minuten kunnen doen.
Consistentie door een complete fotoserie
Het geheim zit in discipline. Ik begin elke sessie met een grijskaartfoto, ongeacht hoe vertrouwd de locatie is. Zelfs in mijn eigen studio, waar ik de verlichting ken, maak ik die referentiefoto. Lampen verouderen namelijk en geven na verloop van tijd een andere kleur af. Mijn Profoto flitsers van tien jaar oud hebben een iets warmere tint dan de nieuwe exemplaren.
Praktische tips voor optimaal resultaat
De positie van je grijskaart is cruciaal. Plaats hem daar waar je hoofdonderwerp zich bevindt, in hetzelfde licht. Bij portretten houd ik de kaart naast het gezicht van mijn model. Voor productfotografie leg ik hem op dezelfde tafel. Let op schaduwen op de kaart zelf. Die verstoren de meting. Ik kantel de kaart meestal iets naar de lichtbron toe voor een egale belichting.
Investeer in een kwalitatieve grijskaart. Goedkope exemplaren verkleuren na verloop van tijd. Mijn WhiBal heeft na vijf jaar intensief gebruik nog steeds dezelfde neutrale kleur. Check dit regelmatig met een colorimeter als je professioneel werkt. Voor hobbyisten is visuele controle meestal voldoende. Vergelijk je kaart met een nieuwe om verkleuring te detecteren.
Waarom automatische witbalans tekortschiet
Camera’s zijn slim, maar niet slim genoeg. De automatische witbalans van mijn Fujifilm X-T50 doet het goed, maar maakt regelmatig fouten. Vooral bij gemengd licht raakt het algoritme in de war.
Met de grijskaart behoud je controle. Je bepaalt zelf wat neutraal is, niet de camera. Dit is vooral belangrijk bij commerciële fotografie waar kleuren exact moeten kloppen. Een modeketen wil dat hun rode jurk er in elke foto identiek uitziet. Met automatische witbalans lukt dat nooit. Met een grijskaart wel.
Welke ervaringen heb jij met grijskaarten? Deel je workflow en tips in de reacties hieronder. Ik ben vooral benieuwd naar creatieve oplossingen voor lastige lichtsituaties.
Leuk dat je mijn artikel gelezen hebt. Ik ben Floris en met mijn trouwe Nikon Z7 II trek ik erop uit om de wereld vast te leggen. In de weekenden wandel ik regelmatig en uiteraard gaat de camera mee. Mijn specialiteit? Dat is best lastig. Als ik een ding zou moeten noemen dan is het minimalistische natuurfotografie die de essentie van een landschap vangt. Maar ik houd ook veel van het fotograferen van mensen ‘in het wild’.
Ik wil graag fotografie toegankelijk maken voor iedereen. Ik geloof dat iedereen een verhaal kan vertellen door fotografie – ik help je alleen de juiste knoppen te vinden om dat verhaal echt tot leven te brengen! Vind je mijn verhaal leerzaam, laat het me weten!
