Flikkering kan je foto’s of video’s compleet verpesten. Toch weten veel fotografen niet precies wat het is of hoe ze het kunnen voorkomen. In dit artikel deel ik mijn ervaringen met dit fenomeen en leer ik je hoe je flikkering kunt herkennen én beheersen.
Wat is flikkering precies
Flikkering ontstaat wanneer de frequentie van kunstlicht niet synchroon loopt met je camera-instellingen. Het resultaat zie je als donkere banden in je foto’s of een knipperend effect in video’s. Dit gebeurt vooral bij TL-verlichting, LED-lampen en computerbeeldschermen. De oorzaak ligt in de stroomfrequentie: in Europa flikkert kunstlicht met 100 Hz (twee keer de netfrequentie van 50 Hz), terwijl dit in Amerika 120 Hz is.
Ik ontdekte dit fenomeen voor het eerst tijdens een sportevenement in een grote hal. Bij het fotograferen met 1/500s zag ik vreemde kleurverschillen tussen opeenvolgende foto’s. Sommige waren groenig, andere hadden een magenta zweem. Dit kwam doordat mijn sluitertijd niet synchroon liep met de lichtcyclus van de TL-verlichting.
Flikkering herkennen in verschillende situaties
Bij fotografie zie je flikkering als horizontale banden of ongelijkmatige belichting over je beeld. In burst-modus merk je het aan kleur- en helderheidsverschillen tussen opeenvolgende opnames. Bij video is het effect nog duidelijker: je ziet een knipperend of pulserend licht dat extreem storend is.
Let vooral op bij deze lichtbronnen: goedkope LED-verlichting, oudere TL-buizen, dimbare lampen op lage stand, neonreclames en computermonitoren. Moderne hoogfrequente LED-panelen voor fotografie hebben dit probleem meestal niet, maar test dit altijd vooraf.
De technische achtergrond
Om flikkering te beheersen, moet je de relatie tussen sluitertijd en lichtfrequentie begrijpen. Bij 50 Hz netspanning (Europa) flikkert licht met 100 Hz, wat betekent dat er elke 1/100 seconde een complete lichtcyclus is. Gebruik je een sluitertijd van 1/125s, dan vang je geen complete cyclus op. Dit veroorzaakt de ongelijkmatige belichting.
De veilige sluitertijden voor 50 Hz gebieden zijn: 1/100s, 1/50s, 1/25s en langzamer. Voor 60 Hz gebieden (VS): 1/120s, 1/60s, 1/30s en langzamer. Deze waarden zijn veelvouden van de complete lichtcyclus, waardoor je altijd dezelfde hoeveelheid licht opvangt.
Praktische oplossingen voor fotografen
Mijn eerste tip is simpel: test je locatie vooraf. Maak een serie testfoto’s met verschillende sluitertijden en bekijk ze op je camerascherm. Zie je verschillen in helderheid of kleur? Dan heb je te maken met flikkering. Schakel over naar een veilige sluitertijd of gebruik continu licht dat niet flikkert.
Voor sportfotografie waar je snelle sluitertijden nodig hebt, zijn er camera’s met anti-flicker functionaliteit. Deze detecteren de lichtcyclus en timen de opname op het helderste moment. Canon introduceerde dit als eerste in de 7D Mark II, en inmiddels hebben de meeste professionele camera’s deze functie.
Video en flikkering aanpakken
Bij video is de aanpak anders. Hier werk je met framerate in plaats van sluitertijd. De 180-graden regel zegt dat je sluitertijd het dubbele moet zijn van je framerate: bij 25 fps gebruik je 1/50s sluitertijd. Dit voorkomt niet alleen flikkering maar geeft ook natuurlijke bewegingsonscherpte.
Wanneer je in het buitenland filmt, pas dan je instellingen aan. In Amerika schakel je over naar 30 fps met 1/60s sluitertijd. Vergeet je dit, dan krijg je gegarandeerd last van flikkering onder kunstlicht. Ik heb dit zelf meegemaakt tijdens een opdracht in New York, waar ik de eerste dag alles opnieuw moest filmen.
Flikkering in post-productie oplossen
Soms ontdek je flikkering pas achteraf. Voor foto’s kun je in Lightroom de belichting per foto aanpassen, maar dit is tijdrovend. LRTimelapse heeft een deflicker-functie die dit proces automatiseert. Voor video gebruik ik plugins zoals Flicker Free van Digital Anarchy, die het knippereffect analyseren en compenseren.
Echter, voorkomen is altijd beter dan genezen. De kwaliteit van een correctie achteraf haalt het nooit bij een goed belichte opname. Bovendien kost het extra tijd en kan het artefacten introduceren in je beelden.
Investeer in de juiste apparatuur
Voor studiofotografen is de oplossing eenvoudig: investeer in hoogwaardige LED-panelen met hoge frequentie drivers. Deze flikkeren niet merkbaar, zelfs niet bij extreme sluitertijden. Merken zoals Aputure, Godox en Nanlite bieden betaalbare opties die flicker-free zijn. Test altijd voordat je koopt, want specificaties kloppen niet altijd.
Een lichtmeter met flicker-detectie is ook waardevol. De Sekonic L-858D kan flikkering meten en de optimale sluitertijd berekenen. Dit bespaart tijd op locatie en voorkomt verrassingen. Voor videografen is een waveform monitor onmisbaar om flikkering real-time te detecteren.
Bronnen en verdieping
Voor wie meer wil weten over de technische aspecten van flikkering, raad ik het boek “Light Science & Magic” van Fil Hunter aan (5e editie, 2015). Ook de white paper “Understanding LED Flicker” van de Illuminating Engineering Society (2017) biedt waardevolle inzichten. Online vind je uitstekende tutorials van Gerald Undone op YouTube, specifiek zijn video over shutter angles en flicker.
Heb jij ervaring met flikkering in je fotografie of videografie? Deel je tips en trucs in de reacties hieronder. Ik ben vooral benieuwd naar jullie ervaringen met verschillende camera-merken en hun anti-flicker systemen.
Leuk dat je mijn artikel gelezen hebt. Ik ben Floris en met mijn trouwe Nikon Z7 II trek ik erop uit om de wereld vast te leggen. In de weekenden wandel ik regelmatig en uiteraard gaat de camera mee. Mijn specialiteit? Dat is best lastig. Als ik een ding zou moeten noemen dan is het minimalistische natuurfotografie die de essentie van een landschap vangt. Maar ik houd ook veel van het fotograferen van mensen ‘in het wild’.
Ik wil graag fotografie toegankelijk maken voor iedereen. Ik geloof dat iedereen een verhaal kan vertellen door fotografie – ik help je alleen de juiste knoppen te vinden om dat verhaal echt tot leven te brengen! Vind je mijn verhaal leerzaam, laat het me weten!
