Wat zijn MTF-curves eigenlijk?
MTF staat voor Modulation Transfer Function en vormt een essentiële meetmethode voor de optische kwaliteit van lenzen. Anders dan marketingtermen zoals “kristalhelder” of “professionele kwaliteit” biedt de MTF-curve een objectieve, meetbare weergave van lensperformantie. Deze grafieken tonen hoe goed een lens contrast en details kan reproduceren bij verschillende afstanden vanaf het centrum van het beeld. De curves zijn onmisbaar gereedschap voor fotografen die hun apparatuur exact willen begrijpen. MTF-metingen kwantificeren namelijk hoe goed een lens het contrast kan behouden tussen naast elkaar liggende lijnen van verschillende dikte (lijnparen per millimeter). Bovendien tonen ze aan hoe deze prestatie verandert naarmate je van het centrum naar de randen van het beeld beweegt.
De basisprincipes interpreteren
Een typische MTF-grafiek heeft twee assen: de horizontale as toont de afstand vanaf het centrum van het beeld (meestal in millimeters), terwijl de verticale as het contrastniveau weergeeft (van 0 tot 1, of 0% tot 100%). De ideale lens zou een perfecte horizontale lijn op 1.0 tonen – wat betekent dat het 100% contrast behoudt over het hele beeldveld. In de praktijk is dit onmogelijk. Elke MTF-curve begint relatief hoog in het centrum en daalt naarmate we naar de beeldranden bewegen. Verschillende lijntypes en -kleuren op de grafiek vertegenwoordigen verschillende lijnparen per millimeter (meestal 10 en 30 lp/mm) en verschillende lichtoriëntaties (sagittaal en meridionaal). Sagittale lijnen lopen radiaal vanuit het centrum, terwijl meridionale lijnen er loodrecht op staan. Het verschil tussen deze twee curves geeft belangrijke informatie over astigmatisme en bokeh-kwaliteiten.
De cijfers begrijpen
Laten we een praktisch voorbeeld nemen: een 50mm f/1.4 lens met een MTF-curve die bij 10 lp/mm in het centrum op 0.95 staat. Dit betekent dat de lens 95% van het contrast behoudt bij relatief dikke lijnen in het centrum. Dezelfde lens toont mogelijk een waarde van 0.8 bij 10 lp/mm op 12mm vanaf het centrum (nabij de beeldrand op een fullframe sensor). Bij 30 lp/mm (fijnere details) zakt de curve misschien tot 0.7 in het centrum en 0.4 aan de randen. Deze cijfers vertellen ons dat de lens uitstekend presteert bij grove details over het hele beeld, maar bij fijne details vooral in het centrum goed scoort. Vergelijk dit met een 50mm f/2.8 macro-lens die wellicht 0.9 haalt bij 30 lp/mm, zelfs bij de randen – een indicatie van superieure scherpte voor detailwerk over het hele beeldveld.
MTF bij verschillende diafragma’s
Lensontwerpers balanceren voortdurend tussen verschillende optische eigenschappen. Een belangrijk aspect van MTF-curves is dat ze doorgaans worden gemeten bij twee uitersten: maximale diafragmaopening (bijvoorbeeld f/1.4) en een gesloten diafragma (meestal f/8). Bij maximale opening zien we de natuurlijke capaciteiten en beperkingen van het lensontwerp. Bij f/8 zijn veel optische afwijkingen al gecorrigeerd door het diafragma zelf. Let op het verschil tussen deze curves – een lens met een bescheiden MTF bij f/1.4 maar uitstekende prestaties bij f/8 kan perfect zijn voor landschapsfotografie, terwijl portretfotografen misschien de voorkeur geven aan een lens die zelfs bij grote openingen uitstekend presteert in het centrum, maar een aangename vervaging naar de randen toont.
Producenten verschillen in meetmethoden
Een belangrijke kanttekening: niet alle MTF-curves zijn gelijk. Canon en Nikon publiceren theoretische curves gebaseerd op lensontwerpen, terwijl Zeiss en Sigma daadwerkelijk geproduceerde lenzen meten. Bovendien gebruikt elke fabrikant zijn eigen standaarden. Canon meet bijvoorbeeld met 10 en 30 lp/mm, terwijl Zeiss 10, 20 en 40 lp/mm gebruikt. Sommige tonen resultaten alleen voor het centrum, andere voor het volledige beeldveld.
Voorbeeldvergelijking tussen twee lenzen
Stel, we vergelijken twee 85mm portretlenzen: Lens A toont bij 10 lp/mm waarden van 0.98 (centrum) tot 0.85 (rand), terwijl de 30 lp/mm curve loopt van 0.85 (centrum) tot 0.45 (rand). Lens B scoort bij 10 lp/mm van 0.95 (centrum) tot 0.7 (rand) en bij 30 lp/mm van 0.9 (centrum) tot 0.3 (rand). Wat vertelt dit ons? Lens A behoudt beter contrast naar de randen, wat gunstig is voor omgevingsportretten waar ook de achtergrond details moet behouden. Lens B levert uitzonderlijke scherpte in het centrum, maar een snellere vermindering naar de randen – ideaal voor klassieke portretten waar het onderwerp in het centrum staat en een zachte achtergrond gewenst is.
MTF-curves versus werkelijke beelden
Hoewel MTF-curves waardevol zijn, vertellen ze niet het hele verhaal. Ze meten alleen contrast en resolutie, niet kleurweergave, chromatische aberratie of vervorming. Bovendien worden ze meestal gemeten op oneindige afstand en niet bij verschillende focusafstanden. Een macro-lens kan bijvoorbeeld uitstekende MTF-curves hebben op oneindige afstand, maar minder presteren op korte afstand – of omgekeerd. Moderne lenzen hebben vaak ook een variabel MTF-profiel afhankelijk van de focusafstand. Daarom is het altijd nuttig om MTF-gegevens aan te vullen met praktijkervaringen en testfoto’s. Fotografietijdschriften en websites bieden vaak een combinatie van technische meetgegevens én praktijkbeoordelingen.
Praktische toepassingen voor fotografen
Nu we de technische aspecten hebben besproken, wat betekent dit voor jouw fotografie? Ten eerste helpen MTF-curves bij het maken van geïnformeerde aankoopbeslissingen. Bij landschapsfotografie, waar randscherpte cruciaal is, zoek je naar lenzen met minimale afname van de MTF-curve van centrum naar rand. Voor portretfotografen kunnen lenzen met uitstekende centrale scherpte maar een geleidelijke afname naar de randen juist wenselijk zijn voor een natuurlijke isolatie van het onderwerp. Architectuurfotografen letten op de gelijkmatigheid tussen sagittale en meridionale lijnen, aangezien verschillen hiertussen kunnen wijzen op vervorming van rechte lijnen of astigmatisme.
Praktische tips voor het gebruik van MTF-gegevens
- Let op de 10 lp/mm curve voor algemeen contrast en beeldhelderheid
- Beoordeel de 30 lp/mm (of hogere) curves voor fijne detailweergave
- Vergelijk de sagittale en meridionale lijnen om bokeh-kwaliteit in te schatten
- Kijk naar prestatieverschillen tussen maximaal diafragma en f/8
- Onthoud dat MTF-curves meestal metingen op oneindige afstand weergeven
Met deze kennis ben je beter uitgerust om de technische specificaties van lenzen te interpreteren en weloverwogen keuzes te maken die passen bij jouw fotografiestijl. MTF-curves zijn geen vervanging voor praktijkervaring, maar vormen een waardevol hulpmiddel om de sterke en zwakke punten van optisch glas objectief te beoordelen. Heb je ervaring met het selecteren van lenzen op basis van MTF-gegevens? Welke verrassingen heb je ontdekt tussen technische specificaties en daadwerkelijke prestaties? Deel je ervaringen in de commentaren hieronder – we zijn benieuwd naar jouw praktijkinzichten!
Voor mij – Klaas – is fotografie is voor mij geen hobby, maar een tweede natuur.
Al van jongs af aan ben ik gefascineerd door beeld en techniek, en die passie heeft zich ontwikkeld tot een diepgaande expertise in zowel digitale als analoge fotografie. Met mijn Fujifilm T-X5 in de ene hand en mijn vintage Leica M3 in de andere, ben ik voortdurend op zoek naar dat ene perfecte shot – of het nu op straat is, in een studio, of tijdens een gouden uurtje ergens in de bergen.
Mijn kracht ligt in het vertalen van technische kennis naar praktische toepassingen. Ik geloof dat techniek geen doel op zich is, maar een middel om creativiteit te bevrijden. Wanneer je je camera door en door begrijpt – van sluitertijd tot sensordynamiek, van lichtmeting tot kleurprofielen – ontstaat er ruimte voor vrijheid, experiment en echte expressie. Daarom help ik andere fotografen om de techniek te doorgronden, zodat zij zich kunnen focussen op wat echt telt: het verhaal achter het beeld.
Ik deel mijn kennis en ervaring via workshops, tutorials, lezingen en online content. Daarbij richt ik me niet alleen op het *hoe*, maar ook op het *waarom* van fotografie. Waarom kies je voor een bepaalde belichting? Wat doet een specifieke lens met je perspectief? Hoe vertaalt techniek zich naar sfeer, emotie en impact?
Of je nu op zoek bent naar inhoudelijke verdieping, technische bijscholing of creatieve inspiratie: je bent hier aan het juiste adres.
